CYFRYZACJA PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO – PREKONSULTACJE “KKPT”

Parę dni temu została zaprezentowana Krajowa Klasyfikacja Przeznaczenia Terenów (KKPT), a dokładniej jej wstępna propozycja. Temat o tyle ważny, na ile istotne są czytelność i spójność zapisów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (MPZP). Dla mnie byłby to także przełomowy krok w celu zmiany przepisów wykonawczych z zakresu projektów MPZP. Dlaczego aż tak poważnie? Wyjaśniam w tekście.

• CO, JAK I PO CO?
• STANDARDY – OBECNE VS. PLANOWANE
• ANKIETA PREKONSULTACYJNA

CO, JAK I PO CO?

Tworzenie KKPT to kolejny etap złożonego procesu cyfryzacji istniejącego i planowanego zagospodarowania przestrzennego. Dość niedawno środowisko planistów przestrzennych doświadczyło “małej rewolucji” zmianami wprowadzającymi dodatkowe wymogi tworzenia metadanych do MPZP w postaci aktów planowania przestrzennego (APP), a także ich zbiorów. Był to pierwszy krok w zakresie procesu cyfryzacji planowanego zagospodarowania przestrzennego naszych miast i gmin.

Ciekawostka: Więcej w tym temacie możesz dowiedzieć się na stronie ówczesnego Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii, Departament Planowania Przestrzennego (MRPiT): Standaryzacja – obowiązujące regulacje.

Równocześnie trwają prace nad systemem monitorowania istniejącego zagospodarowania przestrzennego. Spodziewany efekt to Jednolity Zbiór Danych Przestrzennych (JZDP). Strzelam, że efektem użytkowym takiego zbioru będzie warstwa pokazująca nam uproszczoną informację o istniejącym użytkowaniu dowolnego miejsca w kraju. Dzięki wspólnemu standardowi dane te będą przypisane do odgórnie ustalonej legendy, funkcjonującej niezależnie od rodzaju systemu informacji przestrzennej. Takie dane pozwolą na bezproblemowe porównywanie istniejącego zagospodarowania w różnych miejscach, niezależnie od standardów przyjmowanych obecnie przez gminy, powiaty i województwa. Prozaiczna zmiana dla zwykłych użytkowników, a kamień milowy dla profesjonalistów i badaczy w kontekście możliwości przeprowadzania analiz przestrzennych oraz monitorowania zmian zagospodarowania w skali całego kraju.

Ciekawostka: Więcej na temat postępu prac nad tą częścią cyfryzacji zagospodarowania przestrzennego możesz przeczytać tutaj (MRPiT): Istniejące zagospodarowania przestrzenne.

Wracam jednak do cyfryzacji tego co planowane. KKPT to baza dla utworzenia zbioru danych przestrzennych opisujących przeznaczenia terenów w aktach planowania przestrzennego. Baza o tyle istotna, że jej wygląd zdefiniuje jednolity katalog przeznaczeń. Wczytując się w informacje udostępnione przez MRPiT, Krajowa Klasyfikacja Przeznaczenia Terenu ma być częścią Krajowej Klasyfikacji Zagospodarowania Przestrzennego (KKZP), wypracowanej w drugim etapie cyfryzacji tego co planowane. Może to oznaczać, że na zdefiniowaniu przeznaczeń wydzieleń planistycznych się nie skończy i czekają nas kolejne, bardziej szczegółowe regulacje.

Dla mnie najistotniejsza jest jednak deklaracja o wpływie KKPT na przepisy wykonawcze z zakresu planowania przestrzennego. Dokładniej, na rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 marca 2003 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (rozporządzenie projektu MPZP). O ile ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (ustawa o PZP) była zmieniana wielokrotnie, to tego zaszczytu nie dostąpiło rozporządzenie projektu MPZP. Ustalenia tego dokumentu pozostają niezmienne od ponad 18 lat <sick!>.

Jeżeli dobrze pójdzie to zapisy projektu KKPT wprowadzą zmiany do rozporządzenia projektu MPZP, a tabela z kodami, symbolami, nazwami i oznaczeniami graficznymi wydzieleń planistycznych zastąpi tę obecną z załącznika nr 1 do rozporządzenia projektu MPZP.

STANDARDY – OBECNE VS. PLANOWANE

Cyfryzacja planowania przestrzennego na poziomie centralnym jest niezbędna i prosi się o nią od lat. Niestety nie każda gmina/miasto dysponuje własnym systemem informacji przestrzennej (SIP), co wydaje się dość kompromitujące w dzisiejszych czasach. Jeżeli dysponuje, to nie zawsze jest on na odpowiednio aktualizowany. Rozwój cyfryzacji na poziomie ogólnokrajowym, wymuszony zmianami przepisów obligujących miasta i gminy do aktualizacji tych zbiorów, powinny w końcu wymusić na niektórych częściach kraju “wyjście z epoki kamienia łupanego” ;).

Druga sprawa to bezpośredni wpływ KKPT na przepisy wykonawcze. Cyfryzacja, cyfryzacją – jednak jeśli projekt KKPT nie zostanie dobrze przemyślany, to w przyszłości, my (projektanci MPZP), jak i użytkownicy (mieszkańcy/inwestorzy) obudzimy się w nowej, ale niekoniecznie dobrej rzeczywistości prawnej. Jaka jest ta obecna rzeczywistość? Na grafice poniżej zaprezentowałem treść obowiązującego załącznika nr 1 do rozporządzenia projektu MPZP.

Bardzo jestem ciekawy jakie odczucia mają inni projektanci po latach stosowania oznaczeń graficznych i literowych w projektach MPZP. Dla mnie treść tej tabeli ma co raz mniej wspólnego z obecnymi uwarunkowaniami prawnymi. Klasyfikacja zaproponowana prawie dwie dekady temu jest bardzo uproszczona, co skutkuje wieloma rozbieżnościami w planach miejscowych. Obecnie, ich stosowanie podlega tak daleko idącej dowolności, że porównanie kilku MPZP z różnych części kraju i lat jest po prostu wyzwaniem. Samorządność, samorządnością – jednak standardy kodowania podstawowych ustaleń MPZP powinny być czytelne i przyjazne w odbiorze, także dla zwykłego użytkownika (czyt. mieszkańca/inwestora).

Przeglądając obecną klasyfikację, całkiem sprawnie wypisałem 9 uwag najbardziej rzucających się oczy:

1. Tereny usług (U), z których z niewiadomej dla mnie przyczyny zostały wyodrębnione tereny sportu i rekreacji (US). Wyróżnienie to sprawia wrażenie jakby te tereny nie zaliczano w zbiór terenów usługowych albo były na tyle ważne, że ich wyróżnienie w tej kategorii było elementem niezbędnym.
2. Tereny rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m² oznaczone symbolem UC, które sugerując się rozwinięciem tajemniczego skrótu pełnią w dzisiejszych czasach funkcje centrotwórcze. Jeżeli tak, to faktycznie mam do czynienia z myślą urbanistyczną z poprzedniej epoki.
3. Tereny oznaczone symbolem RU, wchodzące w skład terenów użytkowanych rolniczo, a mające także za zadanie wyznaczać tereny obsługi produkcji w gospodarstwach leśnych.
4. Tereny obiektów produkcyjnych, składów i magazynów (P) i “tereny” obszarów i terenów górniczych (PG) zostały oznaczone tą samą barwą, co jest dla mnie zupełnie niezrozumiałe patrząc na odmienny sposób zagospodarowania takich terenów oraz ich miejsce w strukturze funkcjonalno-przestrzennej.
5. Nazwa drugiego z terenów zabudowy techniczno-produkcyjnej odbiega od tego czym z definicji są obszary górnicze i tereny górnicze, wyznaczane na podstawie indywidualnych koncesji na wydobycie złoża.
6. Ten sam problem z oznaczeniami barwnymi dotyczy symboli ZN i ZL. Dodatkowo ten pierwszy jest zupełnie niepraktykowany. Obszarowych form ochrony przyrody jest bardzo wiele i obejmują miejsca o zróżnicowanych uwarunkowaniach.
7. Katalog terenów zieleni i wód uwzględnia  tereny zieleni urządzonej (ZP), ale nie uwzględnia występowania zieleni nieurządzonej o typowo nierolniczym charakterze (odmiennym od łąki, pastwiska czy sadu).
8. Kolejny archaizm to oznaczenie dla terenu nazwanego obszarem. Obszarem szczególnego zagrożenia powodzią (ZZ), co zupełnie odbiega od obecnych przepisów w zakresie zakazów i wymagań w granicach obszarów wymagających szczególnych zasad zagospodarowania właśnie ze względu na szczególne zagrożenie powodziowe.
9. Katalog terenów komunikacji w żaden sposób nie uwzględniania istnienia sieci powiązań pieszych i rowerowych, mogących funkcjonować w oderwaniu od standardowego układu dróg publicznych (KD) lub wewnętrznych (KDW).

Po głębszej analizie punktować tak można dalej. Zakładając, że w momencie przyjmowania rozporządzenia projektu MPZP w 2003 r. powyższe uwagi nie stanowiły problemu, to obecnie (przynajmniej dla mnie) są powodem lekkiej irytacji. W połączeniu z nieprecyzyjnymi zapisami wielu ustaw i rozporządzeń “okołoplanistycznych” zmuszają do zwątpienia w skuteczność narzędzi do dyspozycji projektanta, a w konsekwencji podstaw jakiegokolwiek racjonalnego gospodarowanie przestrzenią. Zawsze jest jednak jakieś “światełko w tunelu” <śmiech przez łzy>. Na grafice poniżej możesz sprawdzić propozycję Departamentu Planowania Przestrzennego MRPiT. Jestem ciekawy co o tym sądzisz.

Szczerze mówiąc, jestem bardzo pozytywnie zaskoczony zaprezentowanym podziałem w prekonsultacyjnej wersji projektu KKPT. Miałem dwa podejścia do tej tabeli, jedno ogólne i drugie szczegółowe. Pierwsze z nich wywarło na mnie właśnie pozytywne wrażenie. Po drugim spodziewałem się wyłapanie wielu rozwiązań odbiegających od moich poglądów, tak się jednak nie stało. Zdecydowanie na plus oceniam “rozrzeźbienie” standaryzacji na trzy poziomy szczegółowości klas i ich symboliki. Cieszy jednoznaczne ustalenie kolorystyki oznaczeń graficznych w palecie RGB.  Pozytywnie zaskoczony jestem wyprostowaniem wielu wyżej wypisanych uwag do obecnych ustaleń rozporządzenia projektu MPZP.

Znalazłem jednak parę zagadnień, które wzbudziły moje zapytania i kontrpropozycje. Oczywiście lista tych uwag jest zupełnie subiektywna. Nie miałem okazji przeanalizować jej w szerszym gronie, tym bardziej jestem ciekawy podejścia środowiska urbanistów do prezentowanego projektu KKPT.

Moja lista 6 uwag do planowanej standaryzacji:

1. Teren zabudowy mieszkaniowej szeregowej lub grupowej (MNi) – moje wątpliwości budzi sam symbol “MNi”, wynikający z połączenia zabudowy typu szeregowego i grupowego. Zakładam, że “i” jest skrótem od słowa “innej”. Według mnie, powtórnej analizie powinna podlegać konieczność uwzględniania zabudowy grupowej w skrócie na poziomie 3 KKPT i rozważenie zastosowania propozycji symbolu “MNs”. Zabudowa grupowa w praktyce prawie nie występuje, można powiedzieć, że jest szczególnym przypadkiem zabudowy szeregowej. Jej uwzględnienie przy tworzeniu symbolu klasy wprowadza niepotrzebną rozbieżność przy odczytywaniu rysunku MPZP wyłącznie za pomocą symboli, które w pozostałych przypadkach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej są intuicyjne i jednoznacznie połączone z nazwą klasy.
2. Teren usług handlu wielkopowierzchniowego (UKw) – uważam, że rozporządzenie projektu MPZP powinno zawierać definicję tej nazwy klasy, która w jednoznacznie połączy ją z art. 10 ust. 3a ustawy o PZP. W celu zapewnienia czytelności aktów prawa miejscowego niezbędne jest wskazanie, że ww. obiekty to właśnie obiekty handlowe o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m2. W przypadku zmian ww. ustawy, zmianie powinna podlegać omawiana definicja. Uważam, że dedykowana klasa terenu „UKw”, właśnie pod omawiane przeznaczenie obiektów handlowych wielkopowierzchniowych (o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m2), jest niezbędna do czytelnego powiązania MPZP z kierunkami rozwoju przestrzennego, określanymi w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miast i gmin.
3. Pomimo obecnej, aczkolwiek umownej przynależności symbolu UP do usług publicznych oraz symbolu US do usług sportu i rekreacji, bardziej racjonalne z perspektywy utworzenia KKPT jest odejście od powiązania symbolizacji z obecnie obowiązującymi i praktykowanymi oznaczeniami. W przypadku podtrzymania zmiany powszechnie stosowanej klasy usług publicznych na usługi społeczne (co wydaje się racjonalne), jestem za konsekwentną zmianą symbolu nazwy na US. Analogicznie, zmiany symbolu klasy terenu usług – pozostałych na symbol UP.
4. Teren upraw wieloletnich (PRu) – ta nazwa wzbudziła we mnie duże zdziwienie. Osobiście uważam, że jest to niezrozumiałe nazewnictwo, trudne do powiązania z innymi przepisami prawa. Dostrzegam dwa rozwiązania – konieczna definicja tego sformułowania lub zmiana nazewnictwa, zgodnie z podziałem na użytki gruntowe – teren sadów – PRs.
5. Teren obsługi wielkotowarowej produkcji w gospodarstwach hodowlanych (RGw) oraz teren obsługi wielkotowarowej produkcji rolnej, w tym działy specjalne produkcji rolnej (RP) – sformułowanie „produkcji wielkotowarowej” także wymaga według mnie dodatkowego wyjaśnienia i jednoznacznej definicji, w celu wyeliminowania „luzu interpretacyjnego” na etapie procesu inwestycyjno-budowlanego.
6. W kontekście oznaczeń graficznych moje wątpliwości budzi zbyt intensywna kolorystyka terenów wód (W) ;).

Dodatkowo, standaryzacja została poprzedzona kilkoma zasadami jej zastosowania w projektach MPZP. Zakładam, że ich treść ma docelowo zostać wpleciona w znowelizowane rozporządzenia projektu MPZP. Do tej części projektu KKPT nie mam zastrzeżeń.

ANKIETA PREKONSULTACYJNA

Jeżeli dotrwałeś_aś do tego momentu to poznasz docelowy powód tego artykułu. Do 20 sierpnia br. trwają konsultacje projektu KKPT. Są to konsultacje wstępne i działają na zasadzie internetowej ankiety. Jeżeli masz wiedzę i chęci to bardzo zachęcam Cię do pochylenia się nad proponowanymi rozwiązaniami i wysłania swojej opinii. Chciałbym doprecyzować adresata tej ankiety, jakim do niedawana był Departament Planowania Przestrzennego Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii. Najnowsze doniesienia wskazują jednak na to, że zadania cyfryzacji planowania przestrzennego przejmie kolejny zespół w ramach nowoutworzonego Ministerstwa Rozwoju i Technologii. „Wszystko płynie i nic nie pozostaje takie samo”, a w szczególności nazwy ministerstwa i personalia ministrów zajmujących się planowaniem przestrzennym. Czas pokaże, czy nowe rozdanie chociaż pochyli się nad uwagami środowiska urbanistów / planistów przestrzennych ;). Jeżeli zgadzasz się z niektórymi uwagami mojego autorstwa to śmiało skopiuj ich treść do ankiety, zajmie to dosłownie chwilę.

________________________________

Podstawa prawna aktualna na dzień 12.08.2021 r.:

• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2020 r. poz. 293, 471, 782, 1086, 1378).
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 marca 2003 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. z 2003 r. poz. 1587).